QƏDİM TÜRKLƏRİN DƏFN ADƏTLƏRİ

        ONLARIN bir çoxu Bu Günə qədər Miras Qalıb.

Qədim türklərin dəfn adətləri ilə indiki türklərin islam inancı bir çox nöqtədə kəsişir.

TÜRKLƏRİN dəfn adətləri ilə bu gün türklərin İslam inancları arasındakı oxşarlıqlar mənim dünyagörüşümü ikiqat artırdı. Türklər nəinki GÖK TENQRİ inancından qaynaqlanan adət-ənənələrini tərk etməmiş, həm də İslam inanclarını onlarla qarışdırmışlar. Ancaq gündəlik həyatda istifadə etdiyimiz bir çox sözlərin mənşəyi unudulmuş səma tengri inanclarından qaynaqlanır.

GOKTURKLƏR dövründə ölən Alpların saçları kəsilərək məzarlarına qoyulur. Onların atlarının quyruğu və arvadlarının tükləri də eyni şəkildə kəsilirdi. Buna “tullama-dullama” deyirdilər. ALPİN arvadı və atı dul sayılırdı. Bu gün işlətdiyimiz dul qadın sözünün mənşəyi buradan gəlir.

TÜRK dəfn adətlərində Alplar və Xaqanlar qılıncları, yayları və oxları ilə dəfn edilirdilər. DİGƏR sadə insanların məzarlarına da dəmir parçaları qoyulurdu. Türk mifologiyasında ölü canların ERLİK XAN tərəfindən yeraltı sorğu-sual edildiyi düşünülürdü. Erlik xan və onun yeraltı ruhlarının dəmir və dəmirçi şamanlardan qorxduğu məlum idi.

İNDİ BİZ ölülərimizin üzərinə qayçı, bıçaq kimi “dəmir” alətlər qoyuruq. Bunun mənasını bilməsək də, kollektiv təhtəlşüurda yazılan və gələcək nəsillərə ötürülən bu ənənə davam edir. BU RİTUAL əslində pis ruhların ölüləri narahat etməsinin qarşısını almaq üçün həyata keçirilir. çünki pis ruhlar dəmirdən qorxur.

MƏRHUMUN ölümündən sonra yeddinci, qırxıncı və əlli iki gün dönüş nöqtələridir və türk dəfn adətlərində mühüm eşiklərdir. Əslində 7, 40 və 52 rəqəmləri “kosmoloji” rəqəmlərdir. Biz buna mərhumun o biri dünyaya keçməsi üçün lazım olan vaxt da adlandıra bilərik. Arxaik insanlar mərhumun ruhunun evə qayıdacağını düşünür və qorxurdular. Ona görə də bu bir neçə gündə ölüləri sevindirmək üçün bəzi ayinlər yerinə yetirilirdi. Türklərdə bu ayinlər yemək vermək və Mövlud oxumaq şəklində davam edir. İslamda belə adətlər yoxdur.

7 RƏQƏMİ şamanların səmavi səyahətlərində Tanrıya çatmaq üçün qət etməli olduqları “səma təyyarələrini” simvollaşdırır. 7 rəqəmi 7 planetlə əlaqələndirilir. Düşünürlər ki, ruh Tanrı ya çatmaq üçün bu göyləri keçməlidir.

TÜRKLƏRDƏ 40 “yetkinlik” sayıdır. Qırxma, qırxma, tamamilə keçid ayinlərinə aid olan əməllərdir. İnsanın yetkinlik yaşı 40 hesab olunur. Bunun səbəbi dölün 40 həftə ərzində yetkinləşərək tam insana çevrilməsidir.

52 RƏQƏMİ günəşin 1 illik dövrünü təmsil edir. ya da yerin günəş ətrafında tam 1 illik dövrü. 52 həftə 1 illik müddətə uyğundur.

BÜTÜN BU rəqəmlər 7 günə, yəni bir həftəyə aiddir. 7 gün həftədir. Türklər vəfat edən yaxınlarını ənənəvi mərasimlə axirətə yola salırlar, yeni doğulmuş uşağı qarşılamaq üçün etdikləri rituallar və mərasimlər kimi. Yeni doğulmuş körpələr və doğuşdan sonrakı analar üçün də dəmir əşyalar qoyulur. Yeni doğulan körpənin qırx yaşına çatması gözlənilir və bu bir sıra mərasimlərlə mübarək və qeyd olunur.

MƏRHUMUN qəbrinin üzərinə “can suyu” deyilən su tökülür. Bu mərasim axirətə inamla bağlıdır və həyat suyu anlayışı ilə bağlıdır. Ölü insanların yuyulması da həyat suyu anlayışı ilə bağlıdır. Məqsəd ruhun o biri dünyada əbədi yaşamasını təmin etməkdir. Eləcə də, qırx beş körpə bəzi xüsusi rituallarla su ilə yuyulur. “Su” istər ölüm, istərsə də doğuş olsun, “yenidən doğulmaq” ideyası ilə əlaqəli simvolizmdir.